Popielec, Środa Popielcowa czyli staropolska Wstępna Środa − według kalendarza liturgicznego jest pierwszym dniem Wielkiego Postu trwającego 40 dni przed Wielkanocą, nie licząc niedziel.
Okres Wielkiego Postu liturgia rozpoczyna obrzędem posypania głów popiołem. Po Ewangelii i stosownej homilii celebrans poświęca popiół sporządzony z palm zachowanych z poprzedniego roku. Głowy wiernych posypuje się popiołem w formie krzyża ze słowami:
„Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz” (Rdz 3,19) albo
„Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mt 1,15)
Zwyczaj posypywania głów popiołem sięga wczesnego średniowiecza. Wtedy grzesznikom posypywano głowy popiołem, w ramach uroczystego obrzędu pokuty, przed wyprowadzeniem ich z kościoła. Z czasem do ceremonii tej zaczęli podchodzić także inni wierni obecni w kościele, uważając, że wszyscy ludzie są grzeszni. Gdy obrzędy pokuty uroczystej zanikły, posypywanie głów pozostało jako osobne sakramentale.
Sens tej ceremonii zawierają słowa towarzyszące posypywaniu głów popiołem oraz słowa modlitwy na jego poświęcenie np.:
„Boże, spraw, abyśmy uznając, że jesteśmy prochem i w proch się obrócimy, przez gorliwe pełnienie czterdziestodniowej pokuty otrzymali odpuszczenie grzechów i nowe życie na podobieństwo Twojego zmartwychwstałego Syna”
Modlitwa ta zwraca uwagę na ludzka przemijalność i podaje środek na zaskarbienie sobie wartości nieprzemijających przez czynienie pokuty i udział w tajemnicy paschalnej.
Pierwszą wiadomość o Wielkim Poście przekazał Tertulian (De ieiunio, 2). Był to dwudniowy post przed Wielkanocą, czyli zalążek późniejszego Wielkiego Postu. W III wieku Wielki Post trwał już tydzień (Dionizy Aleksandr. zm. 265), a od Soboru w Nicei w 325 roku Wielki post liczył czterdzieści dni, równocześnie obchody Paschy rozciągnięto na trzy dni (Triduum sacrum): to jest na Wielki Piątek, Wielką Sobotę i Wielką Niedzielę. Około 400 roku pątniczka Eteria zapisała to w Dzienniczku (Peregrinatio, 27,3). Ponieważ niedziele, zgodnie ze zwyczajem chrześcijańskim, nie mogły być dniami pokuty, dlatego od VII wieku Wielki Post przedłużono tak, aby dni postnych było czterdzieści i od tego czasu rozpoczyna się on od Środy Popielcowej. Wzór czterdziestodniowego Postu dał przede wszystkim sam Chrystus Pan.
za: http://www.rzeczysedno.pl/index.php/topic,4201.0.html